Irlandzki gwizdek

Potrafi grać na nim zarówno wielu amatorów, jak również muzyków specjalizujących się w grze na zupełnie innych instrumentach. Jak wielkie było zaskoczenie polskich muzyków i tancerzy na sesji z Allan Kelly Quartet w Częstochowie (sesja odbyła się 30.04.2010 po koncertach w ramach festiwalu Gaudemater), kiedy okazało się, że na tin whistle potrafi zagrać nie tylko flecistka zespołu (Steph Geremia), ale także skrzypek Tola Custy*, gitarzysta Donogh Hennessy*, a także sam Allan Kelly (akordeon). Również wśród irlandzkich kibiców, którzy przyjechali dopingować swoją drużynę na Euro 2012 znalazły się osoby doskonale grające muzykę irlandzką na tin whistle.

Flażolet w Wielkopolsce

Równie zaskakujący może być fakt, że bardzo wielu młodych ludzi w Wielkopolsce gra na tym instrumencie. To z kolei jest wynikiem pasji i działalności edukacyjnej Wojciecha Wietrzyńskiego, pochodzącego ze Swarzędza animatora kultury (nagrodzonego za swoją działalność przez Ministra Kultury). Wietrzyński, od kilkunastu lat, w szkołach i ośrodkach kultury na terenie województwa wielkopolskiego prowadzi zajęcia nauki gry na flażolecie. Początkowo uczył wyłącznie dzieci, później także nauczycieli. Przy wielu ośrodkach edukacyjnych powstawały orkiestry flażoletowe, z których najstarszą i najważniejszą jest Swarzędzka Orkiestra Flażoletowa działająca przy Swarzędzkim Ośrodku Kultury. Zespół ma na swoim koncie wiele koncertów, m.in. na folkowej scenie Festiwalu Przystanek Woodstock, podczas Spotkania Młodych w Lednicy czy na corocznej imprezie organizowanej z okazji rekonstrukcji oblężenia Malborka. Ostatnio z sukcesem grupa wystąpiła w telewizyjnym show Must be the Music.

W początkowym etapie istnienia orkiestr flażoletowych na ich repertuar składały się przede wszystkim melodie celtyckie, a zwłaszcza irlandzkie. Później, w wyniku spotkań z mistrzami tego instrumentu organizowanych w ramach Międzynarodowych Warsztatów Flażoletowych (odbywają się od 2001 roku), repertuar orkiestr zmieniał się, poszerzając się o melodie bretońskie, francuskie, bałkańskie czy polskie. Ostatnio, dzięki temu, że skład grupy zasilili muzycy rockowi, znani z takich zespołów jak chociażby Sweet Noise czy Pidżama Porno, profil wykonywanych utworów cechuje mocniejsze brzmienie. Jak się  więc okazuje na flażolecie można grać repertuar przeróżny.

Flażolet w Afryce

Ale flażolet słychać nie tylko w Europie. Instrument ten popularny jest także na południu Afryki. Jedna z odmian tej cynowej  piszczałki, znana tu jako pennywhistle, jest podstawowym instrumentem gatunku zwanym kwela. Jego powstanie przypada na lata 40 i 50 XX w., kiedy to ambitne dzieci i  młodzież zaczynały tworzyć uliczne zespoły, o ugruntowanym później składzie: pennywhistle, gitara akustyczna oraz jednostrunowy bas. Z biegiem lat skład instrumentalny zespołów kwela ulegał zmianie i na nagraniach często można usłyszeć kwartet grających unisono pennywhistle, bas oraz bębny.

Muzycy kwela dzięki swoim występom i nagraniom zyskali rozgłos, jednak przez długi czas muzyka nie przynosiła im innych profitów. Sytuacja zmieniła się dopiero w 1964 roku, kiedy  zaczęto wypłacać wynagrodzenie również czarnoskórym, a nie jak dotychczas wyłącznie białym muzykom.

Muzyka kwela to przede wszystkim połączenie amerykańskiego swingu z afrykańskimi melodiami. To bardzo pogodny gatunek, w swej bazie harmonicznej opierający się na sekwencji akordowej (C-F-C-G7), na tle której pennywhistle wykonuje ostinatową (powtarzającą się w określonych sekwencjach) melodię. Duże znaczenie ma także improwizowacja.

Sławnymi muzykami grającymi na pennywhistle są m.in. Little Lemmy Mambaso i Spokes Mashiyane. Z zespołów współcześnie wykonujących muzykę z użyciem pennywhistle warto polecić pochodzący z Malawi zespół Donald Kachamba's Kwela Heritage Jazz Band, który - dzięki temu, że wśród jego członków znajduje się także austriacki etnomuzykolog Gerhard Kubik - co jakiś czas koncertuje w Europie. Na pennywhistle w zespole gra Moya Malamusi.

Kilka ilustracyjnych lineczek:

• http://youtu.be/owmg6jauUKw
• http://www.youtube.com/watch?v=N8P2etbawoY&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?v=YLELXh8LjwU&feature=plcp

Źródło: David B. Coplan, Popular music in South Africa, w: Africa, The Garland Encyclopedia of World Music, Volume 1, red. Ruth M. Stone, New York-London 1998
*Tola Custy i Donogh Hennesey  nie występują już wspólnie z zespołem - dawniej Allan Kelly Quartet, obecnie - Allan Kelly Gang. Na skrzypcach gra teraz Maureen Browne, a na gitarze Tony Byrne.